|
1. Tình minh
Vị trí: Ở khóe mắt trong
Cách lấy huyệt: Góc mắt trong ra 0,1 thốn, dựa vào bờ trong xương hốc mắt (H.
69). Ngón
tay trái của thầy thuốc áp và nhãn cầu mà lấy huyệt.
Cách châm: Mũi kim đưa vào hốc mắt, châm đứng kim, sâu đến 0,5 thốn, tiến kim
xong để
nguyên, không nâng ấn kim, lưu kim 5-10 phút. Khi rút kim, day lỗ kim 2 phút, để
phòng xuất
huyết. Không cứu.
Chủ trị: Đau mắt, gặp gió chảy nước mắt, cận thị, quáng gà và các loại bệnh mắt.
Tác dụng phối hợp: Với Hành gian, Túc tam lý trị quáng gà; với Thái dương, Ngư
yêu trị
mắt sưng đau; với Thừa khấp, Hợp cốc, Quang minh trị cận thị.
2. Tán trúc
Vị trí: Ở chỗ lõm đầu lông mày
Cách lấy huyệt: Ở đầu lông mày vào 0,1 thốn (H. 69)
Cách châm: Từ đầu lông mày, châm dưới da, mũi kim hướng ra ngoài hoặc chếch
xuống,
sâu 0,3-0,5 thốn, hoặc kim 3 cạnh chích nặn máu. Không cứu.
Chủ trị: Đầu đau, hoa mắt, xương ụ mày đau, ra gió chảy nước mắt, đau mắt liệt
mặt, giác
mạc có ban trắng.
Tác dụng phối hợp: Với Ấn đường trị viêm xoang trán; với Đầu duy trị đau đầu và
mắt; với
Tán trúc thấu Ngư yêu trị xương ụ mày đau, mắt đau.
3. Mi xung
Vị trí: Từ huyệt Tán trúc thẳng lên vào mép tóc 0,5 thốn. (H. 69).
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,3-0,5 thốn. Cấm cứu.
Chủ trị: Đau đầu, choáng váng, bệnh mắt, điên dại.
4. Khúc sai
Vị trí: Từ huyệt Thần đình ra mỗi bên 1. 5 thốn, từ mép tóc vào 0,5 thốn (H.
69).
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,3-0,5 thốn. Cứu 3 mồi.
Chủ trị: Đau phía trước đầu, hoa mắt, tắc mũi, chảy máu mũi.
5. Ngũ xứ
Vị trí: Phía sau huyệt Khúc sai 0,5 thốn (H. 69).
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,3-0,5 thốn. Cứu 3 mồi.
Chủ trị: Đau đầu, hoa mắt, điên dại.
6. Thừa quang
Vị trí: Phía sau huyệt Ngũ xứ 1. 5 thốn (H. 71).
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,3-0,5 thốn. Cấm cứu.
Chủ trị: Đau đầu, choáng váng, đục giác mạc dạng vảy cá, cảm mạo.
7. Thiên thông
Vị trí: Sau huyệt Thừa quang 1,5 thốn (H. 71)
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,3-0,5 thốn. Cứu 3 mồi.
Chủ trị: Đau đỉnh đầu, viêm xoang, viêm mũi
Hình 71 - Hình 72
8. Lạc khước
Vị trí: Sau huyệt Thông thiên 1. 5 thốn (H. 71).
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,3-0,5 thốn. Cứu 3 mồi.
Chủ trị: Viêm mũi, tắc mũi, chảy máu mũi, đau đỉnh đầu, viêm phế quản mạn tính.
9. Ngọc chẩm
Vị trí: Sau huyệt Lạc khước 4 thốn, từ huyệt Não hộ ra mỗi bên 1,3 thốn (H.
71).
Cách châm: Châm chếch kim, châm sâu 0,3-0,5 thốn. Cứu 3 mồi.
Chủ trị: Choáng váng, đau phía sau đầu, cận thị.
10. Thiên trụ
Vị trí: Ở chân tóc sau gáy, chỗ lõm ngoài gân lớn.
Cách lấy huyệt: Ngồi ngay hoặc nằm sấp, từ huyệt Á môn ra mỗi bên 1,3 thốn,
khoảng bề
ngang hai ngón tay, chỗ lõm ngoài gân lớn sau gáy (cơ thang) (H. 72).
Cách châm: Châm đứng kim, hoặc từ ngoài vào, sâu 0,5 đến 1 thốn. Không cứu.
Chủ trị: Đau phía sau đầu, cổ gáy bong gân, vai và bả vai đau, sái cổ, tắc mũi,
mất ngủ.
Tác dụng phối hợp: Với Phong trì trị sốt cao không ra mồ hôi; với Hậu khê trị
sái cổ; với
Dưỡng lão trị đau vai.
11. Đại trữ
Vị trí: Dưới đốt sống lưng số 1 ra hai bên
Cách lấy huyệt: Ngồi ngay, từ giữa gáy thẳng xuống, trước hết gặp ngay lồi cao
xương
sống, đó mà mỏm gai đốt cổ số 7, xuống thêm 1 đốt nữa, đó là đốt sống lưng số 1,
ngay
dưới đốt sống lưng số 1 này sang ngang mỗi bên 1,5 thốn là huyệt (H. 68).
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 0,3-0,5 thốn. Cứu 3-7 mồi, hơ từ 10-20 phút.
Chủ trị: Ho hắng, đau răng, đau sau đầu, phát sốt, xương bả vai đau buốt, sốt
rét.
Tác dụng phối hợp: Với Trường cường trị đau tức ở tiểu trường (sán thống).
12. Phong môn
Vị trí: Từ giữa chỗ lõm dưới đốt sống lưng số 2 sang mỗi bên 1,5 thốn (H.
68). Ngồi ngay lấy
huyệt.
Cách châm: Châm chếch kim (từ trong ra ngoài, từ trên xuống dưới, từ sau ra
trước), sâu
0,5 thốn. Cứu 5 mồi, hơ 5 phút.
Chủ trị: Cảm mạo, phát sốt, ho hắng, đau đầu, đau lưng trên, đau thắt lưng.
Tác dụng phối hợp: Với Đại chùy hoặc Đào đạo trị cảm mạo, châm xong giác (bầu
hút); với
Khúc trì, Hợp cốc trị cảm mạo, sốt cao; với Phế du trị cảm mạo, ho, viêm phổi.
13. Phế du
Vị trí: Từ giữa chỗ lõm dưới đốt sống lưng 3 sang ngang mỗi bên 1,5 thốn
Cách lấy huyệt: Ngồi ngay hay nằm sấp (H. 68)
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,5 thốn. Cứu 5-7 mồi, hơ 5-20 phút
Chủ trị: Lao phổi, ho, hen, ho gà, viêm phổi trẻ em và các bệnh về phổi nói
chung.
Tác dụng phối hợp: Với Thiên đột chữa ho hắng; với Nghinh hương trị chảy nước
mũi
không dứt; với Phong long trị đờm nhiều.
14. Quyết âm du
Vị trí: Từ giữa chỗ lõm dưới đốt sống lưng 4 sang ngang mỗi bên 1,5 thốn.
Cách lấy huyệt: Như Phế du (H. 68).
Cách châm: Châm chếch kim, sâu đến 0,5 thốn. Cứu 3-5 mồi, hơ 5-10 phút.
Chủ trị: Đau tim, tim đập nhanh, mất ngủ, ho, đau ngực
Tác dụng phối hợp: Với Thông lý trị tim đập nhanh; với Thần môn trị đau tim
15. Tâm du
Vị trí: Từ giữa chỗ lõm dưới đốt sống lưng 5 sang ngang 1,5 thốn.
Cách lấy huyệt: Ngồi ngay hay nằm sấp mà lấy (H. 68).
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,5 thốn. Cứu 3-7 mồi, hơ 3-10 phút.
Chủ trị: Tim đập nhanh, rối loạn thần kinh tim, mất ngủ, động kinh, hay quên, di
tinh.
Tác dụng phối hợp: Với Thông lý trị nhịp tim không đều; với Thận du trị di mộng
tinh; với
Nội quan trị bệnh tim do phong thấp.
16. Đốc du
Vị trí: Từ giữa chỗ lõm dưới mỏm gai đốt sống lưng 6 sang ngang mỗi bên 1,5
thốn (H. 68).
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,5-1,5 thốn. Cứu 3 mồi.
Chủ trị: Viêm màng trong tim, sôi bụng, đau bụng, nấc, tóc rụng, da dẻ mẩn ngứa.
17. Cách du
Vị trí: Từ giữa chỗ lõm dưới đốt sống lưng 7 sang ngang mỗi bên 1,5 thốn (H.
68)
Cách lấy huyệt: Ngồi ngay hay nằm sấp mà lấy huyệt.
Cách châm: Châm chếch kim, sâu đến 0,5 thốn. Cứu 5 mồi, hơ 5 phút.
Chủ trị: Đau sườn ngực, nấc, hen, ho hắng, ợ, khái huyết, thổ huyết, dị ứng mẩn
ngứa, cột
sống lưng trên đau.
Tác dụng phối hợp: Với Chí dương trị bệnh tim mạch, hoảng hốt; với Khúc trì,
Huyết hải trị
dị ứng mẩn ngứa.
18. Can du
Vị trí: Dưới đốt sống lưng 9 sang ngang mỗi bên 1,5 thốn (H. 68).
Cách lấy huyệt: Ngồi ngay hay nằm sấp mà lấy huyệt.
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 0,3-0,5 thốn. Cứu 3 mồi, hơ 5-10 phút.
Chủ trị: Các bệnh ở tạng Can, bệnh mắt, đau lưng, đau dạ dày, bệnh tâm thần.
Tác dụng phối hợp: Với Đảm du, Vị du, Tỳ du trị bệnh dạ dày, đau bụng; với Túc
tam lý trị
bệnh mắt nói chung; với Mệnh môn trị đau đầu.
19. Đảm du
Vị trí: Dưới đốt sống lưng 10 sang ngang mỗi bên 1,5 thốn
Cách lấy huyệt: Ngồi ngay hay nằm sấp (H. 68)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 0,3-0,5 thốn. Cứu 3-7 mồi, hơ 5-15 phút
Chủ trị: Viêm gan, đắng miệng, đau sườn ngực, đau túi mật, giun chui ống mật,
đau lưng
trên, đau thắt lưng.
Tác dụng phối hợp: Với Chi câu, Dương lăng tuyền trị đau sườn; với Cách du (cả
hai bên
gọi là Tứ hoa) (cứu) chống suy nhược, phục hồi sức sau những trận ốm nặng.
Hình 68
20. Tỳ du
Vị trí: Dưới đốt sống lưng 11 sang ngang mỗi bên 1,5 thốn
Cách lấy huyệt: Ngồi ngay hay nằm sấp lấy huyệt (H. 68)
Cách châm: Đứng kim, sâu 0,3-0,5 thốn. Cứu 5 mồi, hơ 10 phút.
Chủ trị: Tiêu hóa kém, nôn mửa, ỉa chảy, trướng bụng, phù thũng, trẻ em còi
xương, dị ứng
mẩn ngứa, viêm gan, kinh nguyệt không đều.
Tác dụng phối hợp: Với Vị du trị tiêu hóa kém.
21. Vị du
Vị trí: Dưới đốt sống lưng 12 sang ngang mỗi bên 1,5 thốn
Cách lấy huyệt: Ngồi ngay hay nằm sấp lấy huyệt (H. 68)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 0,3-0,5 thốn. Cứu 5 mồi, hơ từ 5-20 phút.
Chủ trị: Trướng bụng, sôi bụng, đau dạ dày, nôn mửa, ỉa chảy, sa dạ dày, viêm
gan.
Tác dụng phối hợp: Với Tỳ du, Trung quản, Túc tam lý trị viêm dạ dày mạn tính.
22. Tam tiêu du
Vị trí: Dưới đốt lưng 13 (đốt thắt lưng số 1) sang ngang mỗi bên 1,5 thốn.
Ngồi ngay hay
nằm sấp lấy huyệt (H. 68).
Cách châm: Châm đứng kim, hay hơi chếch kim xuống dưới, sâu 0,5-0,8 thốn. Cứu
3-5 mồi,
hơ 5-10 phút.
Chủ trị: Đái dầm, ỉa chảy, lỵ, đau lưng.
Tác dụng phối hợp: Với Khí hải, Đại trường du, Túc tam lý chữa viêm thận cấp,
mạn tính.
23. Thận du
Vị trí: Dưới đốt lưng 14 (đốt thắt lưng số 2) sang ngang mỗi bên 1,5 thốn,
Ngồi ngay hay
nằm sấp lấy huyệt (H. 68).
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 0,5-0,8 thốn. Cứu 5 mồi, hơ từ 5-20 phút
Chủ trị: Sáng sớm ỉa chảy (ngũ canh tiết), lưng và cột sống đau, đái dầm, di
tinh, liệt dương,
tai ù, phù thũng, kinh nguyệt không đều, đau bụng hành kinh, bế kinh, đái ra
máu, khí hư.
Tác dụng phối hợp: Với Mệnh môn, Tâm âm giao trị liệt dương, di tinh, đái dầm;
với Tâm
du trị bệnh đái nhiều ở người già.
24. Khí hải du
Vị trí: Dưới đốt sống lưng 15 (đốt thắt lưng số 3) sang ngang 1,5 thốn. Ngồi
ngay hay nằm
sấp lấy huyệt (H. 68).
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 1-1,5 thốn. Cứu 5 mồi.
Chủ trị: Đau lưng, trĩ.
25. Đại trường du
Vị trí: Dưới đốt sống lưng 16 (đốt thắt lưng 4) sang ngang mỗi bên 1,5 thốn.
Ngồi ngay ngắn
hay nằm sấp lấy huyệt (H. 68).
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 0,5-1 thốn. Cứu 3-5 mồi, hơ 5-10 phút.
Chủ trị: Đau lưng, ỉa chảy, lỵ, táo bón.
Tác dụng phối hợp: Với Túc tam lý trị ỉa chảy, đau bụng; với Mệnh môn hoặc Dương
quan
trị đau lưng.
26. Quan nguyên du
Vị trí: Dưới đốt sống lưng 17 (đốt thắt lưng số 5) sang ngang 1,5 thốn. Ngồi
ngay ngắn hay
nằm sấp lấy huyệt (H. 68)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 1-1,5 thốn. Cứu 5 mồi
Chủ trị: Đau lưng, viêm ruột, viêm bàng quang, viêm phần phụ, đái dầm
27. Tiểu trường du
Vị trí: Dưới mỏm gai đốt 1 xương cùng sang ngang mỗi bên 1,5 thốn. Nằm sấp
lấy huyệt (H.
68)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 0,5-1 thốn. Cứu 3-7 mồi, hơ 5-15 phút
Chủ trị: Đau xương cùng, di tinh, đái dầm, ỉa chảy, táo bón, khí hư
Tác dụng phối hợp: với Đại trường du, Thiên khu trị bệnh lỵ
28. Bàng quang du
Vị trí: Ở dưới mỏm gai thứ 2 xương cùng, sang ngang mỗi bên 1,5 thốn. Nằm
sấp lấy huyệt
(H. 68)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 0,5-1 thốn. Cứu 3-7 mồi, hơ 5-10 phút
Chủ trị: Đau cột sống, ỉa chảy, táo bón, đái dầm, di tinh, tiêu khát
Tác dụng phối hợp: Với Tỳ du trị tiêu hóa kém
29. Trung lữ du
Vị trí: Ngang lỗ thứ 3 xương cùng, cách giữa cột sống 1,5 thốn (H. 68)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 1-1,5 thốn. Cứu 3 mồi
Chủ trị: Viêm ruột, đau xương cùng, đau thần kinh tọa
30. Bạch hoàn du
Vị trí: Ngang lỗ thứ 4 xương cùng, cách giữa cột sống 1,5 thốn (H. 68)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 0,5-1 thốn. Cứu 3 mồi
Chủ trị: Đau thần kinh tọa, đau thần kinh xương cùng, viêm nội mạc tử cung.
31. Thượng liêu
Vị trí: Giữa lỗ thứ 1 xương cùng (H. 68)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 1,5-3 thốn. Cứu 3 mồi
Chủ trị: Viêm tinh hoàn, viêm phần phụ, kinh nguyệt không đều, tiểu tiện khó,
các bệnh
đường tiết niệu, lưng dưới đau, đau thần kinh tọa, trĩ, suy nhược thần kinh.
32. Thứ liêu
Vị trí: Giữa lỗ thứ 2 xương cùng (H. 68)
Cách châm và chủ trị: Như trên
33. Trung liêu
Vị trí: Giữa lỗ thứ 3 xương cùng (H. 68)
Cách châm và chủ trị: Như trên
34. Hạ liêu
Vị trí: Giữa lỗ thứ 4 xương cùng (H. 68)
Cách châm và chủ trị: Như trên
35. Hội dương
Vị trí: Ở dưới xương cụt (đốt 1 sống cụt) sang ngang mỗi bên 0,5 thốn (H.
68)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 1-1,5 thốn. Cứu 5 mồi
Chủ trị: Hành kinh đau, khí hư quá nhiều, liệt dương, trĩ, ỉa chảy
36. Thừa phù
Vị trí: Giữa nếp lằn dưới mông. Nằm sấp lấy huyệt (H. 73)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 1-2 thốn. Không cứu
Chủ trị: Trĩ, chi dưới bại, táo bón, đau thần kinh tọa
Tác dụng phối hợp: Với Dương lăng tuyền trị đau khớp hông
37. Ân môn
Vị trí: Dưới huyệt Thừa phù phù 6 thốn và nằm trên đường nối Thừa phù với Ủy
trung (H. 73)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 1,5-3 thốn. Cứu 3 mồi
Chủ trị: Đau lưng trên dưới, chi dưới tê bại, bại liệt, đau thần kinh tọa
38. Phù khích
Vị trí: Huyệt Ủy dương lên 1 thốn (H. 74)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 1-2 thốn. Cứu 3 mồi
Chủ trị: Viêm bàng quang, táo bón, bí đái, cạnh ngoài chi dưới tê dại
39. Ủy dương
Vị trí: Co đầu gối, thấy hố lõm ngoài đầu nếp gấp khuỷu, ngoài huyệt Ủy
trung 1 thốn, giữa 2
gân (H. 74)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 2 thốn. Cứu 3 mồi
Chủ trị: Cơ tam đầu cẳng chân tê bại, vai đau, lưng đau
40. Ủy trung
Hình 73 - Hình 74
Vị trí: Giữa nếp gấp sau khuỷu chân
Cách lấy huyệt: Nằm sấp lấy huyệt (H. 74)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 0,5-1 thốn, cảm giác tê, tức lan tới mông, đầu
ngón chân,
có thể chích nặn máu. Không cứu
Chủ trị: Đau lưng, đau bụng, đau đầu gối, phát sốt, miệng khô, chân tay co rút,
trĩ, say nắng,
dị ứng mẩn ngứa
Tác dụng phối hợp: Với Thận du trị đau lưng; với Khúc trì trị say nắng, thổ tả
41. Phụ phân
Vị trí: Dưới mỏm gai đốt sống lưng 2 sang ngang mỗi bên 3 thốn (H. 75)
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,5-0,8 thốn. Cứu 3 mồi
Chủ trị: Cổ và vai cứng đau, đau thần kinh liên sườn, khuỷu và cánh tay tê bại,
đau đớn
42. Phách hộ
Vị trí: Dưới mỏm gai đốt sống lưng 3, sang ngang mỗi bên 3 thốn (H. 75)
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,5-1,5 thốn. Cứu 3 mồi
Chủ trị: Viêm phế quản, hen suyễn, viêm hung mạc, nôn mửa, đau xương bả vai, lao
phổi
43. Cao hoang
Vị trí: Dưới mỏm gai đốt sống lưng 4, sang ngang mỗi bên 3 thốn (H. 75)
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,5-1 thốn. Cứu 3 mồi
Chủ trị: Viêm phế quản, suy nhược thần kinh, bệnh lâu ngày sức yếu, lao phổi,
viêm hung mạc
Hình 75
44. Thần đường
Vị trí: Dưới mỏm gai đốt sống lưng 5, sang ngang mỗi bên 3 thốn (H. 75)
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,5-1 thốn. Cứu 3 mồi
Chủ trị: Bệnh tim, viêm phế quản, hen suyễn, đau bả vai
45. Y hy
Vị trí: Dưới mỏm gai đốt sống lưng 6, sang ngang mỗi bên 3 thốn (H. 75)
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,5-1 thốn. Cứu 3 mồi
Chủ trị: Viêm màng ngoài tim, đau thần kinh liên sườn, nấc, nôn mửa, choáng
váng, hen
suyễn
46. Cách quan
Vị trí: Dưới mỏm gai đốt sống lưng 7, sang ngang mỗi bên 3 thốn (H. 75)
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,5-1 thốn. Cứu 3 mồi
Chủ trị: Đau thần kinh liên sườn, nôn mửa, nấc, cột sống phía trên cứng đau
47. Hồn môn
Vị trí: Dưới mỏm gai đốt sống lưng 9, sang ngang mỗi bên 3 thốn (H. 75)
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,5-1 thốn. Cứu 3 mồi
Chủ trị: Bệnh gan, viêm màng trong tim, đau dạ dày, tiêu hóa kém, viêm hung mạc.
48. Dương cương
Vị trí: Dưới mỏm gai đốt sống 10, sang ngang mỗi bên 3 thốn (H. 75)
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,5-1 thốn. Cứu 3 mồi
Chủ trị: Ỉa chảy, sôi ruột, đau bụng, vàng da
49. Ý xá
Vị trí: Dưới mỏm gai đốt sống lưng 11, sang ngang mỗi bên 3 thốn (H. 75)
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,5-1 thốn. Cứu 3 mồi
Chủ trị: Đau lưng trên, trướng bụng, tiêu hóa kém, bệnh gan, nôn mửa
50. Vị thương
Vị trí: Dưới mỏm gai đốt sống lưng 12, sang ngang mỗi bên 3 thốn (H. 75)
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,5-1 thốn. Cứu 3 mồi
Chủ trị: Đau dạ dày, nôn mửa, đau bụng, táo bón, đau cột sống phía trên
51. Hoang môn
Vị trí: Dưới mỏm gai đốt sống lưng 13 (đốt thắt lưng 1) sang ngang mỗi bên 3
thốn (H. 75)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 1-1,5 thốn. Cứu 5 mồi
Chủ trị: Đau bụng trên, táo bón, viêm tuyến vú, gan và lá lách sưng to
52. Chí thất
Vị trí: Dưới mỏm gai đốt sống thắt lưng 2, sang ngang mỗi bên 3 thốn (H. 75)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 1 đến 1,5 thốn. Cứu 5 mồi
Chủ trị: Di tinh, liệt dương, tiểu tiện khó, phù thũng, sống lưng cứng đau
53. Bào hoang
Vị trí: Dưới mỏm gai thứ 2 xương cùng, sang ngang mỗi bên 3 thốn (H. 75)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 0,5-1 thốn. Cứu 3 mồi
Chủ trị: Viêm ruột, lưng trên lưng dưới đau, bụng trướng, bí đái, căng bọng đái.
54. Trật biên
Vị trí: Dưới mỏm gai thứ 4 xương cùng, sang ngang mỗi bên 3 thốn (H. 75)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 2-3 thốn. Cứu 3 mồi.
Chủ trị: Viêm bàng quang, trĩ, đau thắt lưng, đau thần kinh tọa, chi dưới bại
liệt, tê.
55. Hợp dương
Vị trí: Huyệt Ủy trung thẳng xuống 2 thốn (H. 74).
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 1-2 thốn. Cứu 5 mồi.
Chủ trị: Lưng đau, đùi đau, chi dưới tê bại.
56. Thừa cân
Vị trí: Nằm giữa đường nối Hợp dương và Thừa sơn, giữa cơ sinh đôi (H. 74).
Cách châm: Châm đứng kim, sâu đến 2 thốn. Cứu 3 mồi.
Chủ trị: Đau bụng, đau chân, trĩ, lưng cứng đau.
57. Thừa sơn
Vị trí: Ở sau bắp chân dưới (cẳng chân).
Cách lấy huyệt: Đứng thẳng hoặc nằm sấp, ở sau bụng chân có một bắp thịt lớn, từ
sau
khuỷu xuống gót bắp thịt này, ở khoảng giữa có chia ra làm 2, tạo thành 1 rãnh
lõm, nếu duỗi
bàn chân, rãnh này hiện rõ thành hình chữ nhân, điểm gặp của 2 nét của chữ nhân
nằm trên
đường thẳng nối Uỷ trung tới gót chân và cách Ủy trung 7 thốn, đó là huyệt. (H.
74)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 0,5-1 thốn. Cứu 3-5 mồi, hơ 5-15 phút.
Chủ trị: Đau lưng, đau đùi, chuột rút bắp chân, táo bón, lòi dom, trĩ, tay chân
đau buốt.
Tác dụng phối hợp: Với Trường cường, chữa lòi dom, cứu trĩ; với Âm lăng tuyền
trị đau
ngực; với Côn luân trị đau gót chân.
58. Phi dương
Vị trí: Ở sau mắt cá ngoài chân lên 7 thốn. (H. 74)
Cách lấy huyệt: Ngồi ngay, để thõng chân, từ mắt cá ngoài lên 7 thốn, khoảng gần
huyệt
Thừa sơn chéo xuống và ra ngoài 1 thốn.
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 0,8-1,5 thốn. Cứu 3-5 mồi, hơ 5 phút.
Chủ trị: Đau đầu, hoa mắt, đau lưng, phù thũng, đái ít, lưng đùi mềm mỏi.
Tác dụng phối hợp: Với Trung cực, Âm lăng tuyền trị viêm bàng quang.
59. Phụ dương
Vị trí: Từ huyệt Côn luân lên 3 thốn (H. 74)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 1-2 thốn. Cứu 3 mồi
Chủ trị: Đau đầu, đau xương cùng, mắt cá chân sưng đau.
60. Côn luân
Vị trí: Chỗ lõm sau mắt cá ngoài chân. (H. 76)
Bản quyền: Viện Thông tin Thư viện Y học Trung ương
Cách lấy huyệt: Bàn chân để ngang bằng, ở phía sau mắt cá ngoài 0,5 thốn, chỗ
giữa mắt
cá và gân gót, đối chiều với Thái khê ở phía trong.
Cách châm: Châm đứng kim, mũi kim hướng về phía mắt cá trong, sâu 0,3-0,5 thốn,
phụ nữ
có thai cấm châm. Cứu 3 mồi, hơ 5 phút.
Chủ trị: Đau đầu, đau lưng, đau răng, bong gân khớp khuỷu tay, chuột rút, co gân
chi dưới,
uốn ván (ngực bụng ưỡn ra trước), chi dưới liệt, trẻ em co giật, khó đẻ.
Tác dụng phối hợp: Với Uỷ trung trị đau lưng; với Thân mạch trị sưng chân; với
Thái khê
(cứu) cấp cứu chứng thân nhiệt giảm thấp.
61. Bổ tham
Vị trí: Ở phía dưới và sau mắt cá ngoài, thẳng Côn luân xuống 1,5 thốn, chỗ
lõm cạnh gót
chân (H. 76)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 0,3-0,5 thốn. Cứu 3 mồi
Chủ trị: Gót chân đau, chi dưới mềm yếu, vô lực
62. Thân mạch
Vị trí: Chỗ lõm thẳng mắt cá ngoài xuống
Cách lấy huyệt: Ngồi ngay, huyệt cách mắt cá ngoài xuống 0,5 thốn. (H. 76)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 0,3-0,5 thốn. Cứu 3 mồi, hơ 5 phút.
Chủ trị: Đau đầu, choáng váng, động kinh.
Tác dụng phối hợp: Với Thái khê trị điên giản; với Tam túc lý trị cước khí, cũng
chữa đau
lưng.
63. Kim môn
Vị trí: Phía trước và dưới mắt cá chân ngoài (H. 76)
Cách lấy huyệt: Bàn chân ngay ngắn, từ Thân mạch xuống và ra trước 0,5 thốn chỗ
lõm
giữa 2 đốt xương cổ chân xuống.
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 0,5-0,8 thốn. Cứu 3-7 mồi, hơ 5-10 phút.
Chủ trị: Đau mắt cá ngoài, đau chi dưới, đau lưng, đau đầu, điên dại.
Tác dụng phối hợp: Với Côn luân trị đau khớp cổ chân.
64. Kinh cốt
Vị trí: Ở cạnh ngoài bàn chân, phía dưới đầu mẩu xương to (đầu trong xương
bàn ngón út)
(H. 76)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 0,3-0,5 thốn. Cứu 3-7 mồi, hơ 5 phút.
Chủ trị: Tim hồi hộp, đau đầu, mộng thịt ở mắt, lưng đùi đau, điên dại.
Tác dụng phối hợp: Với Thân mạch trị đầu phong đau đầu.
65. Thúc cốt
Vị trí: Ở chỗ lõm cạnh ngoài, sau đầu nhỏ xương bàn chân nối với ngón 5 (H.
76)
Cách châm: Châm đứng kim, sâu 0,3-0,5 thốn. Cứu 3 mồi.
Chủ trị: Đau đầu, cứng gáy, hoa mắt, lưng đùi đau, động kinh.
Hình 76
66. Thông cốc
Vị trí: Chỗ lõm phía trước khớp bàn và ngón út (H. 76)
Cách châm: Đứng kim, sâu 0,2-0,3 thốn. Cứu 3 mồi.
Chủ trị: Đau đầu hoa mắt, cứng gáy, tiêu hóa kém, chảy máu mũi, bệnh tinh thần,
hay ngáp.
67. Chí âm
Vị trí: Ở cạnh ngoài gốc móng ngón út, cách gốc móng khoảng hơn 0,1 thốn (H.
76)
Cách châm: Châm chếch kim, sâu 0,1 thốn, thường chích nặn máu.
Chủ trị: Đau đầu, mất ngủ, đau mắt, khó đẻ, lệch ngôi thai (dùng ngải để cứu
chỉnh ngôi
thai).
Tác dụng phối hợp: Với Tam túc lý trị đẻ khó.
|
