Tỳ ở giữa ngũ tạng; gửi vượng trong 4 mùa (tứ quý: đoạn cuối của bốn mùa),
chứa ngũ vị mà nuôi lớn, năm thần nhân đó mà lộ rõ ra ngoài, tứ chi, bách bài (trâm đốt
xương và bàn chân) dựa vào đó mà vận động.
Người ta chỉ do ăn uống không điều độ, làm mệt mỏi quá sức thì tỳ khí bị thương
(bị hại); tỳ
vị cùng bị thương thì ăn uống không tiêu hoá, miệng không biết mùi vị, tứ chi
mệt mỏi, bụng
trên đầy trướng, làm mửa, làm ỉa, làm tích ở ruột, những điều đó sách Nội Kinh
đều chép
đầy đủ, nên tìm học để biết.
Đã không đói mà ăn mạnh thì tỳ mệt, không khát mà uống mạnh thì dạ trướng. Ăn
quá no thì
khí mạnh không thong, làm cho tâm bí tắc; ăn quá ít thì thân gầy, tâm bang
khuâng, ý nghĩ
không vững chắc. Ăn vật tanh trọc thì tâm thức hôn me, muốn ngồi tưởng nhớ
(niệm) cũng
không yên; ăn vật không phù hợp thì tứ đại ly phản (khí, huyết, tân, dịch rời
nhau) mà động
đến bệnh cũ, đều không phải là vệ sinh.
Nêu một câu để làm ví dụ, “Ăn tất phải có giờ, uống tất phải có mức”, “không no
không đói là
được”. NGười ăn uống như vây, không chỉ tỳ vị thuần sạch mà ngũ tạng, lục phủ
cũng điều
hoà.
Kinh nói rằng : “Tỳ phổ vượng có thể sinh ra vạn vật, suy thì sinh ra bách
bệnh”.
Ngày xưa Đông Pha (Tô Đông Pha, nhà tư tưởng, nhà thơ lớn của Trung Quốc) điều
tỳ thổ,
ăn uống không quá một chén rượu, một miếng thịt, có người mời ép ăn uống, ông
thưa tránh
rằng: “Một là, an phận để dưỡng phúc: hai là, khoan vị để dưỡng khí; ba là: giảm
phí để
dưỡng của”
Người muốn giữ cệ sinh thì dưỡng ở trong, người không muốn giữ vệ sinh thì dưỡng
ở
ngoài. Người dưỡng ở trong thì tạng phủ yên ổn, điều thuận huyết mạch. Người
dưỡng ở
ngoài thì rất chăm nếm thứ ngon, hết mức ăn uống cho sướng miệng, tuy cơ thể có
béo đẫy,
nhưng khí thì khốc liệt gậm hết phủ tạng ở trong.
|