Tâm là chủ soái của toàn than, đầu đường sinh tử. Tâm sống thì mọi thứ muốn
sống, mà
thần không nhập khí (thần không biến vào hơi thở). Tâm tính thì mọi thứ muốn
tĩnh, mà thần
với khí hoà hợp nhau (bao bọc nhau). “Nội kinh” nói rằng: Tháng hạ, thân người
ra phát
dương khí ra ngoài, dấu âm khí ở trong, là lúc thoát tinh thần, tránh lưu thong
(giao hợp nam
nữ) làm tiết tinh khí. Ba tháng mùa hạ nói chung, khí thiên địa giao nhau, vạn
vật hoá thực
(lớn mạnh), “đêm nằm dậy sớm, không ngán ban ngày”, làm cho khí không giận giữ,
khả
năng biến thành tài năng. Đó là ứng với khí mùa hạ, phải dưỡng thành cái đạo như
thế. Làm
ngược lại thì tổn thương tâm, đến mùa thu dễ sinh khái ngược (một loại sốt dai
dẳng), cho
nên, người ta thường ngồi yên tĩnh, điều nhịp thở ở tim, ăn nóng, tránh lạnh,
thường “buông
mi che mắt, đem ánh sang chiếu vào trong, giáng tâm hoả xuống an điền”. (nghĩ
như nhìn
thấy đan điền), làm cho thần và khí hoà hợp nhau. Thái Huyền Dưỡng Sơ viết: Tâm
trạng ở
sâu, đúng là cái gốc của sự nhanh nhay, thần không ngoài chỗ đó, tâm bị lôi kéo
ở việc thì
hoả động ở trong.
Tâm hoả ở mùa hạ bảo làm chính vượng, mạch vốn hồng, đại. Nếu như mạch hoãn là
thương thử, đến đêm không nên ăn nhiều, ngủ không nên quạt, vì dễ bị gió độc.
|